FAİZ ORANLARININ YAPISI

FAİZ ORANLARININ YAPISI

Faiz Oranların Yapısı:Menkul kıymetlerin sahip olduğu risk  likidite özelliği  vergilendirme durumu  ve vade farklılıklarını  faiz oranlarını  nasıl etkilediğidir

Menkul  kıymetlerin sahip  olduğu özelliklerin faiz oranlarına nasıl yansıdığının incelemesidir.

FAİZ ORANLARININ RİSK YAPISI:Aynı vadedeki tahvillerin  faiz oranlarının  neden farklı olduğunun açıklamasıdır Aynı vadeye sahip tahviller arasından faiz oranlarının  risk yapısını oluşturan  unsurlar : geri ödenememe riski likitide vergi ayrıcalıklarıdır.

Geri Ödenememe Riski :Tahvil ihraç eden tarafın vade tarihinde faiz ödemelerinin ve anapara ödemelerini yapamaması  olasılığıdır.Geri ödenememe riski taşıyan bir tahvil her zaman pozitif bir risk primine sahiptir ve geri ödenememe riski artıkça risk primi artar.Risk primi,ekonomik birimlerin  riskli bir tahvili satın alması için ne kadar  faiz elde etmesi gerektiğini göstermektedir

Risk Primi:Aynı vadeye sahip tahvillerden geri ödenmeme riskine sahip olan tahville geri ödenmeme riski olmayan tahvillerin faiz oranları arasındaki farktır.

Hazine tarafından ihraç edilen tahviller geri ödenmeme riskinden bağımsız olarak kabul edilir.Bunun nedeni devlet yükümlülüklerini yerine getirmek amacıyla vergileri yükseltebilir hatta para basma yoluna gidebilir.

Uluslar arası kredi derecelendirme kuruluşları Standard & Poor’s ve Moody’s kredi derecelendirme kuruluşlarına göre :Mood’s den baa 1 ve üzerinde,Standard & Poor’s dan BBB ve üzerinde not alan uzun vadeli tahviller yatırım  yapılabilir olarak kabul edilirken  bu harf notlarının altında not alana tahviller spekülatif olarak değerlendirilir.

Likidite:Likidite ekonomik birimler tarafından arzulanan bir özelliktir.Bir tahvil ne kadar likit ise diğer koşullar sabitken talebide o kadar yüksek olur. Likit bir varlık düşük maliyetle kolayca nakde dönüştürülmektedir.Ekonomik birimler likiditesi yüksek menkul kıymetlerden daha düşük bir faize razı olabilmektedir. Likitidesi yüksek olan tahvillerin faiz oranı ile likiditesi düşük olan tahvillerin faiz oranı arasındaki farka Likidite Primi denir.

Bir tahvilim  likiditesi ile likidite primi arasında negatif bir ilişki söz konusudur. Tahvilin likitidesi yükseldikçe likidite primi düşecektir.

Devlet tahvilleri özel sektör tahvillerine göre daha likittir.Devlet tahvillerinin  piyasada cok sayıda alıcısı ve satıcısı olduğu için  geniş bir ikincil bir piyasası vardır .Bu özellik  devlet tahvillerinin  daha kolay nakde dönüşmesine olanak tanır.Özel sektör tahvilleri daha az likittir.Bu sektördeki menkul kıymetler piyasası daha sığ olduğu için  eldeki tahvili satmak için alıcı bulmak güç olabilir.Dolayısıyla devlet tahvillerinin faizi ile özel sektör tahvillerinin faizi arasındaki likidite derecelerinin farklı olması nedeniyle oluşan fark likidite primini verecektir.

Vergilendirme:Vergi bir tahvilin  kazancı üzerinden  matbu ya da oransal olarak yatırımcının eline geçeçek olan  getiriyi azaltıcı bir etkiye sahiptir

Vergi risk primini  artıran bir faktördür.

Vadeleri aynı olan aynı derecede likit ve geri ödememe riskine sahip tahvillerin faiz oranlarının farklılaşmasının nedeni vergi ayrıcalıklarının farklı olmasıdır. Vergi  alınan tahvilin faiz oranı daha yüksek olacaktır.

FAİZ ORANLARININ VADE YAPISI:Aynı risk,likitide ve vergi ayrıcalıklarına sahip tahvillerin vadelerinin farklı olması  nedeniyle faiz oranlarının farklılaşmasıdır.

Getiri Eğrisi:Farklı vadelerdeki,ancak aynı düzeyde risk,likidite ve vergi ayrıcalığına  sahip tahvillerin  getirileri arasında zamanın belirli bir noktasındaki ilişkiyi  gösteren eğridir.Vade ve faiz oranı arasındaki ilişkiyi gösterir

Getiri eğrileri genellikle geri ödenmeme riski olmayan  hazinenin ihraç ettiği farklı vadelerdeki tahviller ve bonolar  çerçevesinde incelenmektedir.

Getiri eğrilerinin  eğimleri 3 şekilde olmaktadır.

 Yukarıya Doğru  Eğimli Getiri Eğrisi:Uzun vadeli tahvillerin faiz oranlarının  kısa vadeli  tahvillerin faiz oranlarından  daha yüksek olduğunu gösterir.

Yatay Getiri Eğrisi:Kısa ve uzun vadeli tahvillerin faiz oranlarının  birbirine eşit olduğunu gösterir.

Aşağı Doğru Eğimli Getiri Eğrisi:Kısa vadeli faiz oranlarının  uzun vadeli faiz oranlarından  yüksek olduğunu gösterir

Faiz Oranlarının Vade yapısını  Açıklayan Teoriler

-Bekleyişler Teorisi

-Bölünmüş Piyasalar Teorisi

-Tercih Edilen  Ortam Teorisi

-Likidite Prim Teorisi 

BEKLEYİŞLER TEORİSİ:Uzun  vadeli bir tahvillerin faiz oranları cari ve gelecekte beklenen kısa vadeli tahvil faiz oranlarının ağırlıklı ortalamasıdır.

-Yatırımcıların amacı,elde etmeyi düşündükleri getiriyi maksimize etmektir.

-Ekonomik birimler vadesi ne olursa olsun,tahvillerin beklenen getirilerini karşılaştıracak ve beklenen getirisi yüksek olan tahvili elde tutacaktır.Likitide primi aranmaz

-Farklı vadelerdeki tahviller arasında tam ikame ilişkisi

mevcuttur.

-Tam ikame ilişkisi içinde olan farklı vadedeki tahvillerin likiditeleri ve getirileri aynı olacaktır.

LİKİDİTE PRİMİ TEORİSİ:Uzun vadeli bir tahvilin faiz oranı bu tahvilin vade süresi içinde gerçekleşmesi beklenen kısa vadeli faiz oranlarını ortalaması artı likidite primine eşittir.

-İkame ilişkisinin varlığını  kabul etmekte ancak bunu tam ikame ilişkisi olarak  ele almamaktadır.

-Yatırımcı daha fazla likidite için,kısa vadeli tahvilleri uzun vadeli olanlara tercih etmektedirler.

-Uzun vadeli tahvillerin,faiz oranlarındaki değişmedaha duyarlı olması,uzun

vadeli tahvili satın alan yatırımcıları daha fazla risklere  karşı karşıya bırakacaktır.

-Bu nedenle yatırımcılar  daha uzun vadeli bir tahvili satın almak için ek getirisi isteyecektir.Yatırımcı ya ödenecek bu ek getiri. Likidite primidir.

Likidite primi:Uzun vadeli tahvillere yatırım yapanları,geri ödenememe riskive faiz risklerine karşı koruyan ek getiridir.

-Likidite primi ,her zaman pozitif olan ve vade uzadıkça artan bir değerdir.

Yukarı doğru eğimli getiri eğrisi;Vade uzadıkça likidite primi artacağı için getiri eğrileri genellikle yukarı doğru eğimli olacaktır.

-Getiri eğirisi ılımlı bir biçimde yukarı doğru  eğimli ise yani yavaşça dikleşiyorsa  gelecekte faiz oranlarında artma yada azalma beklenmiyor demektir.

-Getiri eğrisi dik bir biçimde yukarıya doğru eğimli ise gelecekte  kısa vadeli faiz  oranlarının  yükseleceği bekleniyor demektir.

Aşağı doğru eğimli getiri eğrisi;Kısa vadeli faiz oranlarında sert bir düşüş bekleniyorsa ortaya çıkar

Yatay getirisi eğrisi;Gelecekte kısa vadeli faiz oranlarının yavaş düşmesi  bekleniyorsa ortaya çıkar.

Bölünmüş Piyasalar Teorisi;Belirli bir vadedeki tahvili elde tutmanın beklenen getirisi  diğer bir vadedeki  tahvilin beklenen getirisini dolayısıyla talebini etkilememektedir.

-Farklı vadelerdeki tahviller arasında ikame ilişkisi söz konusu değildir.

-Yatırımcılar sadece kendi tercih etiikleri vadedeki tahvillerin getirisi ile ilgilenir.

-Kısa ve uzun vadeli  tahvillerin faiz oranları,bunlara yönelik  her bir piyasa  bölümünde  kendi arz ve talep koşullarına göre belirlenir.

Yukarı Doğru eğimli getiri eğrisi;Ekonomik birimler kısa vadeli  tahvillerin uzun vadeli tahvillere göre daha çok tercih ediliyorsa ortaya çıkar.(Kısa Vadeli Tahvil Talebi ↑ → Kısa vadeli Tahvil fiyatı ↑ → Kısa Vadeli   Tahvillerin Faiz Oranı ↓)

Aşağı doğru eğimli getiri eğrisi;Ekonomik birimler uzun vadeli tahvilleri,kısa vadeli tahvillere göre daha çok tercih ediliyorsa ortaya çıkar.(Uzun vadeli Tahvil

Talebi ↑ → Uzun vadeli Tahvil Fiyatı ↑ → Uzun Vadeli Tahvillerin Faiz Oranı↓)

Yatay getirisi eğrisi;Kısa ve uzun vadeli tahvil piyasalarında talep koşulları benzerse ortaya çıkar.

TERCİH EDİLEN ORTAM TEORİSİ:Bölünmüş piyasalar teorisinin daha esnek bir yorumudur.

-Bölünmüş piyasalar teorisinden  farklı olarak yatırımcılar normalde belirli bir vadedeki piyasaya yoğunlaşmış olsada  bazı olaylar nedeniyle  yoğunlaştıkları  piyasanın dışında yatırım yapabilirler.

-Kısa ve uzun vadeli tahviller arasında  kısmende  olsa ikame söz konusudur.Bireylerin faiz beklentileri dışında farklı vade tercihleri de bulunmaktadır.