FİNANSAL SİSTEMİN YAPISI NASILDIR?

FİNANSAL SİSTEMİN YAPISI  

-Tasarrufların yatırımlara aktarılması işlevi finansal sistem ve o sistem içindeki finansal piyasalar aracılıyla gerçekleştirmekte

-Tasarrufların yatırımlara dönüşmesi sürecindeki etkinlik genel olarak o ülkedeki finansal sistemin yapısına ve örgütlenmesine bağlıdır.

                           

Finansal sistemin unsurları

 - Fon fazlası olanlar (fon arz edenler)      

 - Fon açığı olanlar (fon talep edenler)      

 - Finansal araçlar

 - Finansal aracılar       

 -Yasal-kurumsal düzenlemeler       

ETKİN İŞLEYEN FİNANSAL PİYASALARIN İŞLEVLERİ  

-Zamanında ve doğru bilgi sağlama

-Likitide sağlama

-Düşük fon arkam Maliyeti   

-Fiyatlar yeni bilgileri hızlı yansıtma

Finansal Piyasalar:Fon fazlası olanlara (Fon arz edenlerle) ,fon açığı olanların (fon talep edenlerin) karşılaştığı  ve fon değişiminin  gerçekleştiği  piyasalardır.

İşleme Konu olan Fonların Vadelerine Göre Finansal Piyasalar

-Para Piyasası:Kısa vadeli bir yıla kadar  fonların arz ve talebinin karşılaştığı piyasalardır.

-Sermaye Piyasası:Orta ve uzun vadeli Fonların alınıp satıldığı piyasalardır.

Finansal  Araçların Piyasaya Çıkış Durumuna Göre Finansal Piyasalar

-Birincil Piyasalar:İlk kez dolaşıma  çıkan finansal  araçların  alım ve satımının olduğu piyasalar dır.

İkincil Piyasalar : Önceden ihracı  yapılmış finansal araçların tekrar alım ve satımının gerçekleştiği piyasalardır.

Gerekli Organizasyonun Mevcudiyetine Göre Finansal Piyasalar

-Organize Piyasalar : Fiziksel alanlar  belli kurum ve Kuruluşların denetimi  ve gözetimine tabi

-Tezgah  üstü Piyasalar : Fiziki ve resmi  olarak belirlenmiş  bir mekanı bulunmayan  menkul kıymetlerin borsa dışında işlem gördüğü piyasa türüdür.

FİNANSAL ARAÇLAR:Sahiplik el değiştirme  olgusunu kanıtlayan fon aktarım  koşullarını ortaya koyan,  alacak ve mülkiyet  ilişkilerini  yansıtan belgelerdir.

PARA PİYASASI ARAÇLARI :Bir yıldan  kısa vadeli olan , likitidesi yüksek,fiyat değişkenliği düşük,daha düşük risk düzeyine  sahip olan  borç araçları

1-    Hazine Bonosu:Vadesi bir yıldan kısa devlete ait borçlanma aracıdır.

         Genellikle 3,6,9 ve 12 aylık  vadelere ihraç edilir  İskontolu (Faiz Ödemesi Söz Konusu Deil), En yoğun olarak alınıp satılan belgedir. Para piyasası araçları  içinde  en likit olanı , Kredi riski taşımaz , Çeşitli vergi avantajlarına sahip , ihraç kupürleri  yatırımcılar  açısından küçük, Talebi canlıdır.

2-Finansman Bonosu:Kısa vadeli , tanınmış  anonim şirketlerin  ihraç ettikleri  nama veya  hamiline yazılı kıymetli evrak , iskontolu  olarak satılmakta , Ülkemizde  vadeleri 90 günden az, 360  günden çok olamaz , vadeleri 30 günün katları  şekinde hesaplanır.

   3-Varlığa dayalı menkul kıymet : Alacaklar karşılığında  ihraç edilir .

     -Bankalar,anonim ortaklıklar finansal kiralama  kurluşları , finansal

     ortaklıkları  ihraç eder .

    -Konu olabilecek  alacaklar; Konut kredisi tüketici kredisi  leasing  alacakları        

     kredili satış  karşılığı  senetli alacaklardır.    

   4-Yatırım Fonu Katılma Belgeleri

   Yatırım Fonu : Çeşitli varlıklardan oluşan  portfoyü  işleten mal varlığıdır.

   Katılma Belgesi :Fona kaç payla  katılacağını gösterir, kaydi  değer olarak                 tutulur

   5-Repo ve Ters Repo

   Repo:Geri alma tahahhüdü  ile menkul  kıymetlin  satışıdır . Kısa vadeli fon                               toplama tekniğidir.

  Ters Repo:Menkul kıymetlerin  geri satış tahahüdü ile alımıdır.

6-Mevduat Sertifikaları : Bankalara  yatırılan  vadeli mevduatlar  karşılığında  mevduat  sahibine verilen  belgelerdir  Banka tarafından  mevduat  sahibine  satılan bir borç  senedidir  Günümüzde ülkemize  uygulaması yoktur  Paraya çevrilmesi kolaydır,liktidesi yüksektir devredilebilir borç  teminatı  olarak kullanabilir

                                               

SERMAYE PİYASASI ARAÇLARI:Orta ve uzun vadeli finansal araçlar

1.Hisse Senedi:Anonim şirketlerindeki hissedarlığı belgeleyen menkul kıymetlerdir.Şirketin net geliri ve varlıkları üzerinde mülkiyet hakkı doğurur.

 Hisse Senedinin sahibine sağladığı haklar

-ortaklık hakkı ,kar payı alma hakkı

- yönetime katılma hakkı ,Tasfiyeden pay alma hakkı,  Rüçhan (yeni pay alma) hakkı,Bedelsiz pay alma hakkı ,Bilgi alma hakkı

2-Tahvil:Devlet  ve anonim  şirketlerin  bir yıldan uzun vadeyle  ödünç para  bulmak amacıyla  çıkardıkları borç senetleridir.

Tahvil sahibi tahvili çıkaran kuruluşun uzun vadeli alacaklısıdır. Şirket yönetimine  katılamaz. Şirketin karından önce tahvil sahiplerinin  faizi ödenir.Sabit getirili  finansal araçlardır. İkincil piyasada  işlem görebilir.

3.Kar/Zarar  Ortaklığı  Belgeleri :Kar ve zarara katılma hakkı  vermekle  birlikte hisse senedi sayılmaz.

  Belge sahibinin  oy hakkı  yoktur Vadeli araçlardır  en kısa vade 3 ay iken  en uzun vade 7 yıldır

4.Gelir Ortaklığı Senetleri:Kamu kurum ve kuruluşlarına  ait alt  yapı  tesislerinin  gelirlerine gerçek ve tüzel kişilerin ortak  olması  için  çıkarılır Hamiline  ihraç edilir. Değişken faizli bir tahvil özelliği taşır.

5-Eurobond:Devlet  yada şirketlerin  uluslar arası piyasalarda  yabancı para

Birimleri  üzerinden satışa sundukları , uzun vadeli borçlanma aracıdır.

Satışa sunulduğu ülkenin para birimi dışında  bir para birimi  üzerinden  ihraç edilen  belgelerdir. Genellikle euro ve dolar cinsinden ihraç edilir.

Vadeleri genellikle 5-30 yıl arasında  değişir , ikincil  piyasalarda  da işlem görmektedir.

FİNANSAL ARACILAR:Fon fazlası  olan  ve dolasıyla  fon arz eden bir ekonomik  birim yada  birimlerden fonları açığı olan ve dolasıyla  fon talep  eden ekonomik  birimlere  aktarımını  gerçekleştirmektedir.

PARA YARATAN (MEVDUAT TOPLAYAN) ARACILAR

1-Ticaret Bankaları (Mevduat bankaları):Mevduat  toplar,kredi verir ve finansal varlık yatırımı  yaparlar.

Dünyada  en fazla ağırlığa  sahip finansal  aracılardır,kaydi para  yaratarak  para arzını  genişletirler

2-Kredi Birlikleri :Üyelerinden topladığı mevduatı  yine üyelerine  kredi olarak  kar amacı gütmezler ve  faaliyetleri kendi üyleleri ile sınırlıdır.Ticari bankalara göre oldukça küçük ölçeklidir

3-Katılım bankaları:İşlemlerini faşz olmaksızın  yerine getiren   kurumlardır.  Mevduat  toplama  ve kredi verme ortaklık temellidir. Mevduat  sahibi kar  veya zarardan  pay alır

4- Tassaruf Kredi Birlikleri:Mesken ve ticari konut  sektörüne  ipotek karşılığı  kredi açan ve  mevduat toplayan  kuruluşlardır. Ülkemizde henüz bulunmamaktadır.

PARA YARATAMAYAN MEVDUAT TOPLAMAYAN) ARACILAR

1-Kalkınma ve Yatırım Bankaları

Kalkınma Bankaları:Gelişmiş ülkelerden teknoloji ve sermaye transferlerinde yardımcı  olmak ve sermaye piyasalarının gelişimini sağlamak  amacıyla kurulur.Kendilerine tahsis edilen fonları yönlendirerek fon kullanımlarına şekil verir

2.Yatırım Bankaları:Mevduat kabul etmeyen,müşterilerine yatırım danışmanlığı,kurumsal fon yönetimi gibi hizmetler sunan ve gelir  yapıları genel olarak alınan ücret ve komisyonlardan oluşan finansal kurumlardır.

Sosyal Güvenlik Kurumları:Bireylere emeklilik  dönemleri için tassaruflarını biriktirme ve değerlendirme işlevi görmektedir.Kamu ve özel emeklilik  kurumları olarak iki guruba ayrılmaktadır.

SİGORTA ŞİRKETLERİ:Poliçeler karşılığında prim toplayarak gönüllü tasarruflar yoluyla  fon yatırırlar.      

Finansman Şirketleri:Otomobilden iş ekipmanlarına,tıbbi malzemeden  ev araç gereçlerine kadar geniş bir yelpazede kredi kullandıran kurumlardır.

Kolektif Yatırım Kurumları

Yatırım Fonları:Çeşitli varlıklardan oluşan portfoyü işleten mal varlığıdır.   

Yatırım Ortaklıkları:Portföy işletmek üzere,anonim ortaklık şeklinde ve kayıtlı sermaye esasına göre kurulan sermaye  piyasası kurumlarıdır. Tüzel kişiliğe sahiptir.